Klub Poszukiwaczy Historii Niepołomic

Grudniowe spotkanie Klubu Poszukiwaczy Historii Niepołomic, poświęcone było niepołomiczanom uczestniczących w walkach o odzyskanie niepodległości. Spotkanie miało miejsce w siedzibie Muzeum Niepołomickiego gdzie czynna jest wystawa poświęcona 100 rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę pt. „Niepodległa w Niepołomicach”.
Spotkanie prowadził  Ryszard Rybka - historyk wojskowości, absolwent Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracownik Muzeum im. S. Fischera w Bochni. Przedmiotem jego prac badawczych są Legiony Polskie w latach 1914-1918, dzieje wojska II Rzeczypospolitej oraz kampania wrześniowa. 

Na podstawie wieloletnich badań i poszukiwań przedstawił udokumentowaną listę mieszkańców Niepołomic, Podłęża i okolic, którzy walczyli w szeregach Legionów Polskich. Wolna Polska to cel, który przyświecał Polakom przez długie lata niewoli. Na 123 lata nasza ojczyzna zniknęła z mapy, a jej tereny podzieliły między siebie trzy mocarstwa: Rosja, Austria oraz Prusy. Południe Polski (w tym również Niepołomice) tzw. Galicja znalazła się pod zaborem austriackim. Umiłowanie ojczyzny, a także wartości i postawy patriotyczne pielęgnowane i wpajane młodzieży nie pozostawały bez echa. W początkach XX w. powstawały w Galicji Polowe Drużyny Sokole, które przygotowywały młodzież do walki za ojczyznę.  W Niepołomicach również powstała taka drużyna , której założycielem w 1912 r. był  druh Franciszek Zięba. „Sokół” w Niepołomicach powstał w 1902 r. i skupiał społeczność lokalną. Poza podstawową działalnością mającą na celu wdrażanie w życie idei „w zdrowym ciele zdrowy duch” umacniał wśród ludności miejscowej postawy patriotyczne poprzez wystawianie sztuk teatralnych oraz obchody i upamiętnianie ważnych dla Polaków wydarzeń historycznych i świąt narodowych.  Ponadto  działały tutaj „Polskie Drużyny Bartoszowe”, a także „Związek Strzelecki”.

Po wybuchu I Wojny Światowej rozpoczęto formowanie Legionów. M.in. III Batalion uformował się w Bochni.  Jak w całej Polsce tak i w naszym miasteczku nie zabrakło ochotników pragnących walczyć o niepodległość ojczyzny.  Wśród najbardziej zasłużonych  niepołomiczan znajdują się  Józef Wimmer, gen. Walerian Czuma – dowódca obrony Warszawy, brat Waleriana Władysław Czuma, Stanisław Mirek  - autor książki „Moje Niepołomice”. Pozostali legioniści to m. in. lekarz pułkowy, komisarz Wojsk Polskich, poseł na sejm Emil Bobrowski ,Marian Fąfara, uczestnik słynnej szarży pod Rokitną (jedyny, który przeżył), naczelnik (burmistrz) Niepołomic, działacz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, jeden z założycieli Związku Strzeleckiego, wielokrotnie odznaczony w tym krzyżem Virtutti Militari, Krzyżem Walecznych i in.

Kolejni Legioniści z Sokoła to Karol Kasperowski pomocnik kancelaryjny, Tadeusz Brudnik, Edward Nareczuk, Józef Bulanda, Karol Bulanda, Władysław Kalicki, Stanisław Front, Władysław Kostilek, Franciszek Toroń, Tadeusz Wicherek, Leon Gaszczyk, Stanisław Długocki, Jakub Fiema, Michał Iwulski, Feliks Książkiewicz, Beniamin Obster – żyd mieszkający w Niepołomicach, zginął w czasie I wojny.  W walce o wolność brali udział również mieszkańcy okolicznych miejscowości : Podłęża, Szarowa. Wśród nich wymienić należy Kazimierza Kubalę, Franciszka Burdę, Stanisława Burdę, Kaspra Ciastonia, Franciszka Nowaka, Józefa Ciastonia, Franciszka Kałuskiego, Władysława Mrozowskiego, Jana Pilcha, Karola Kamusińskiego, Bronisława Fronta i in. Ochotnicy dołączali do Legionów w swoich mundurach - jeśli je mieli, dopiero po 1915 r. żołnierze otrzymywali jednakowe umundurowanie.

Jak podają źródła w latach 1914-1918 do Armii Austriackiej i do Legionów z Niepołomic powołano 1006 mężczyzn. Zachował się wykaz nazwisk i numerów domów osób wcielonych. Po tym jak w 1914 roku powstał Książęco-Biskupi Komitet Pomocy dla sierot wojennych w Niepołomicach również zaczęła działać jego filia pomagająca sierotom i dzieciom żołnierzy rozdając żywność i odzież otrzymaną z USA, jak też sprawując opiekę nad dziećmi poległych na froncie. Pomoc Legionistom i ich rodzinom organizowano na różne sposoby i tak powstały Tarcze Legionów. Wbijane były w nie srebrne i inne gwoździe, a także drobniejsze ćwieki, ze sprzedaży których pozyskiwano fundusze na utrzymanie Legionów oraz wsparcie rodzin poległych Legionistów. Tu również swój udział zaznaczyły Niepołomice.

Obecny na spotkaniu historyk Tadeusz Jasonek przypomniał, że w naszym mieście działał Związek Byłych Legionistów, którzy spotykali się w Barze Legionistów u Kazimierza Machnickiego. W 1938 r. powstał plan postawienia pomnika Legionistów, na którym miały być cztery tablice z nazwiskami żołnierzy poległych w czasie wojny. Za wykucie nazwiska miała płacić rodzina poległego, pomysł jednak nie został zrealizowany. 

W czasie spotkania głos zabrał także Aleksander Tryjefaczka – 95 letni mieszkaniec Niepołomic, który wspominał Mariana Fąfarę – bohatera Legionów. Pan Aleksander opowiadał, że on i jego koledzy, jako młodzi chłopcy zazdrościli Fąfarze ran odniesionych w czasie wojny. Ze wzruszeniem wspominał także  sztukę teatralną o legionistach na froncie zatytułowaną „Gałązka rozmarynu”, którą oglądał jako chłopiec, proponując jednocześnie aby te sztukę wystawić znów współcześnie.

Uczestnikami spotkania byli także potomkowie Wojciecha Laska - mieszkańca Zabierzowa Bocheńskiego i Józefa Ślusarczyka - mieszkańca Niepołomic, żołnierzy uczestniczących w I wojnie światowej.  Zwrócili się z pytaniem do pana Ryszarda o możliwość ustalenia czy ich pradziadowie byli żołnierzami Legionów.  Ryszard Rybka –  przygotowuje obecnie publikację o Legionistach z ziemi bocheńskiej i każda informacja jest dla niego bardzo cenna. 

Zapraszamy na kolejne spotkanie 23 stycznia o godz. 18.00 do Biblioteki w Niepołomicach. O 100 letniej historii szkolnictwa niepołomickiego opowie prof. Teresa Olearczyk - pedagog, wykładowca w Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, autorka wielu publikacji, w tym również pozycji dotyczącej Niepołomic – „ Kształcenie elementarne w szkołach na ziemi niepołomickiej”.