Profesor Roman Stopa

Na ostatnim spotkaniu Klubu Poszukiwaczy Historii Niepołomic, które odbyło się 21.03 mieliśmy przyjemność gościć pana Stanisława Kobielę prezesa Stowarzyszenia Bochniaków. Pan Stanisław opowiadał zebranym o profesorze Romanie Stopie, wybitnym językoznawcy, etnografie, afrykaniście, badaczu języków afrykańskich Suahili, buszmeńskich, hotentockich, muzykologii porównawczej Afryki i etnografii plemion afrykańskich.

Profesor Stopa urodził się w Woli Batorskiej w gminie Niepołomice i tam też spędził dzieciństwo. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Woli Batorskiej, a później w Niepołomicach. W 1906 r. po wakacjach został wysłany do Gimnazjum w Bochni. To było przykre wspomnienie, ponieważ musiał opuścić rodzinną wioskę. To wydarzenie tak opisuje w swojej niezwykle ciepłej książce pt. „Spod chłopskiej strzechy na katedrę uniwersytetu”:

„Pora pożegnać już Wolę Batorską, rozstać się z owymi wieczorami w kuchni, kiedy starszy brat Jędruś czytał na głos „Ogniem i mieczem”, a my zasłuchani w cudowne opowieści Sienkiewicza darliśmy pierze. Pora pożegnać do w Woli, zwykłą drewnianą chatę, biały ganek z ławeczkami po bokach, tonący w śród piwonii i astrów. Pora pożegnać procesje kościelne, baldachim, feretrony, dym kadzideł, powagę kapłana, biel dzieci sypiących kwiaty i tę ciżbę ludzi prostych i pięknych zarazem w szczerości i głębi uczuć.”

Następnie studiował na Wydziale Literatury Klasycznej UJ. Po ukończeniu studiów kilka lat pracował jako nauczyciel gimnazjalny, równocześnie rozwijając swoje zainteresowania językoznawcze. W 1927 roku obronił pracę doktorską pt. „Uznaczowienie dźwięków indoeuropejskiej jedności językowej jako przykład powszechnych procesów mowotwórczych”, dzięki której zyskał zainteresowanie i przychylność językoznawców. Nie zmieniło to sytuacji zawodowej profesora, nadal uczył w gimnazjum. Równocześnie studiował języki ludów afrykańskich Koi-San. Opublikowana w 1935 r. rozprawa na temat języka tych ludów pt. „Mlaski, ich charakter i pochodzenie” przyniosła mu rozgłos i stała się przepustką do świata nauki.  W tym też roku przy wsparciu środowiska naukowego wyjechał wraz z żoną do Afryki Południowo-Zachodniej, gdzie przez prawie rok prowadził badania nad językami i kulturą Buszmenów, Hotentotów oraz Damara. Zebrany materiał posłużył mu do napisania rozprawy habilitacyjnej pt. „Teksty hotentockie”, którą obronił na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie.

Po II wojnie światowej pracował w Instytucie Filologii Orientalnej UJ. Wykładał tam języki afrykańskie, a na specjalnych seminariach języki mlaskowe ludów Koi-San. W 1962 r. uzyskał tytuł profesora. Publikował artykuły, rozprawy, prace z zakresu językoznawstwa, fonetyki, etnografii i muzykologii. Pomimo, że wycofał się z czynnego życia zawodowego pozostał aktywny do końca. Zmarł w Krakowie 15.04.1995 r. w wieku prawie 100 lat. Ogromne zbiory i kolekcję zgromadzoną podczas badań w Afryce prof. Roman Stopa przekazał Muzeum Etnograficznemu w Krakowie. To jedyne w Polsce bezcenne zbiory broni, ubiorów, ozdób, amuletów, rzeźb, narzędzi i fotografii dokumenujących miejsca i ludzi, pochodzące z lat 30, XX wieku.

Wykład pana Stanisława Kobieli w sposób bardzo interesujący przybliżył na postać prof. Romana Stopy. Opowieść o jego barwnym, niezwykle ciekawym życiu urozmaiciła prezentacja zdjęć rodzinnych profesora. Mogliśmy nawet posłuchać w jaki sposób językami mlaskowymi posługiwały się plemiona afrykańskie.  Wielki człowiek z niewielkiej miejscowości, którą całe życie tak ciepło wspominał.