poniedziałek, 08 marca 2021 r.
Badaczki i odkrywczynie, wizjonerki i kobiety biznesu, zdeterminowane i niestrudzone w drodze do marzeń - kim były? Jak wyglądało ich życie? Z okazji dzisiejszego święta wspominamy kobiety, które zmieniały bieg historii.
Maria Skłodowska-Curie
(1867 - 1934)
Maria Skłodowska-Curie urodziła się w Warszawie jako najmłodsza z pięciorga rodzeństwa. Trafiła na pensję Jadwigi Sikorskiej, gdzie już od najmłodszych lat wyróżniała się na tle rówieśników inteligencją i doskonałą pamięcią. Od 1878 r. zaczęła uczęszczać do III Gimnazjum Żeńskiego w Warszawie. O zmianie szkoły zadecydował ojciec Marii, ponieważ tylko gimnazja wydawały świadectwa, które umożliwiały rozpoczęcie studiów wyższych.
W 1891 r. udało jej się wyjechać do Paryża, gdzie rozpoczęła upragnione studia. Po przyjeździe do miasta zatrzymała się w mieszkaniu siostry i szwagra, jednak panujące tam warunki nie sprzyjały nauce, dlatego wynajęła tanie samodzielne i pozbawione jakichkolwiek wygód lokum.
W czasie pobytu w Paryżu otrzymała stypendium na badania nad magnetycznymi właściwościami różnych rodzajów stali. Za te badania uhonorowano ją później Nagrodą Gegnera, która jest przyznawana przez Francuską Akademię Nauk. Był to również czas, kiedy Skłodowska poznała Piotra Curie - swojego przyszłego męża.
Maria Skłodowska-Curie podjęła także pracę nad właściwościami uranu. Odkryła wtedy, że promieniowanie nie jest cechą jedynie tego pierwiastka i zaproponowała dla tego zjawiska nazwę promieniotwórczości. W toku dalszych badań wspólnie z mężem odkryli dwa zupełnie nowe pierwiastki o właściwościach promieniotwórczych. Nazwali je polon i rad.
To właśnie te badania sprawiły, że małżeństwo zostało w późniejszym czasie dwukrotnie uhonorowane Nagrodą Nobla (w roku 1903 oraz 1911).
Na uwagę zasługuje też jej aktywność w czasie I WŚ. To za jej inicjatywą aparaty rentgenowskie, które znajdowały się na wyposażeniu Sorbony zostały przekazane szpitalom. Dzięki niej powstały także tzw. “małe Curie”. Były to wozy wyposażone w aparaty rentgenowskie, które umożliwiały prześwietlanie rannych niemal na polu bitwy.
Śmiało można stwierdzić, że swoją ciężką pracą i determinacją Maria Skłodowska-Curie przetarła innym kobietom drogę do sukcesu w świecie zdominowanym przez mężczyzn. Jej dorobek nie podlega dyskusji. Jako pierwsza kobieta we Francji obroniła pracę doktorską, a po tragicznej śmierci męża objęła stanowisko wykładowcy na Sorbonie. Jako pierwszy człowiek w historii została dwukrotnie uhonorowana Nagrodą Nobla - pierwszą w dziedzinie fizyki, drugą zaś w dziedzinie chemii. Jednak dziedzictwo Skłodowskiej to nie tylko dorobek naukowy. Należy też pamiętać o jej działalności na rzecz równouprawnienia kobiet. Szczególnie ważne, zwłaszcza po doświadczeniach I WŚ, było dla niej nawoływanie do pokojowego rozwiązywania konfliktów.
Noblistka zmarła w roku 1934 wieku 67 lat.
ZNAJDŹ W BIBLIOTECE:
Maria Skłodowska Curie (Wielkie Biografie) / Pietruszewski M.
(1872 - 1965)
Helena, a właściwie Chaja Rubinstein urodziła się w 1872 r. na krakowskim Kazimierzu, jako najstarsza z ośmiorga rodzeństwa. Jednak wiele informacji dotyczących jej życia, zwłaszcza młodzieńczych lat, a w tym nawet datę urodzenia należy traktować z przymrużeniem oka. Wstydziła się swojego ubóstwa, dlatego wolała opowiadać o starym domostwie, wypełnionym drogimi książkami i antykami, które rzekomo miał kolekcjonować ojciec. Mimo, że edukację zakończyła w wieku 16 lat, z chęcią powtarzała, że przez kilka miesięcy studiowała medycynę, ale nie mogła znieść widoku krwi. Gdy po latach dziennikarze przedstawiali ją jako córkę Rosjanina i wiedenki, nie wyprowadzała ich z błędu.
Zanim Helena Rubinstein, zwana “Cesarzową Piękna” stanęła na czele światowego imperium urody, przyszło jej przebyć bardzo długą drogę. Odpowiedzialności i zarządzania ludźmi nauczyła się już w dzieciństwie, kiedy opiekowała się młodszymi siostrami. Pomagała też ojcu w prowadzeniu sklepu. Miała do tego znacznie lepsze predyspozycje, niż on. Konsekwentnie odrzucała wszystkich kawalerów proponowanych jej przez rodziców. Mimo urody nie mogła liczyć na dobrą partię ze względu na brak posagu. Sama zresztą wcale o tym nie marzyła. Nie widziała się w roli zamkniętej w czterech ścianach gospodyni. Nie godziła się na mierność, na jaką skazywało ją ubogie pochodzenie. Pokochała piękno i luksus. Zamierzała o nie walczyć ciężką pracą.
Punktem zwrotnym w jej życiu był dzień, w którym na pokładzie statku wyruszyła do Australii. Miała wtedy 24 lata. Gitel Rubinstein, matka Heleny, która wpoiła jej podstawowe zasady dbania o urodę, wyposażyła ją profilaktycznie w kilkanaście słoiczków kremu do twarzy. Australia była dla niej rozczarowaniem. Po przybyciu ugrzęzła w Coleraine, wiosce hodowców owiec, gdzie bez wynagrodzenia pracowała u wuja. Szybko zauważyła jednak, że Australijki zazdroszczą jej nieskazitelnej cery. To dlatego uciekła do sąsiedniego Sandford, gdzie zatrudniła się u starego aptekarza. Tam, po otrzymaniu od matki kolejnych kilku słoiczków kremu oraz receptury, rozpoczęła swoje pierwsze eksperymenty. W końcu udało jej się dotrzeć do Melbourne. Dzięki wsparciu wpływowych osób poznanych jeszcze na statku, udoskonaliła swój krem. Udało jej się uzyskać produkt niemal identyczny, jak ten z dzieciństwa. Nazwała go Valaze.
1902 r. otworzyła swój pierwszy instytut piękna. Lokal zachwycał, opisywali go dziennikarze aż z Sydney, a Helena zaczęła niemal tonąć w zamówieniach od klientek. W 1905 r. wyruszyła w podróż do Europy, by czerpać inspirację. Odwiedzała uzdrowiska, lekarzy. Poszerzała wiedzę z zakresu medycyny i anatomii. Czytała o historii pielęgnacji i kosmetyków. Jako pierwsza w pełni zaangażowała naukę w służbie urodzie - uczyniła z tego swój znak rozpoznawczy. Niebawem powróciła do Europy, jednak tym razem z zamiarem jej podbicia. W 1909 r. otworzyła instytut urody w Londynie. Kolejny był Paryż.
Wszystko zmieniło się wraz z wybuchem I WŚ. Helena kolejny raz zmuszona była zacząć od nowa, tym razem w Nowym Yorku. Krok po kroku otwierała kolejne salony w Bostonie, Filadelfii i San Francisco. Następnie wraz z siostrą Mańką wyruszyła na “Great Rubinstein Road Tour”. W czasie wyprawy spotykała się z przedstawicielami handlowymi. Od tej pory jej kosmetyki miały być dostępne w aptekach na eleganckich przedmieściach oraz w renomowanych domach towarowych. To ważny krok. Wcześniej kosmetyki Rubinstein były dostępne tylko w instytutach lub korespondencyjnie. W czasie wyprawy Helena, zwana Madame, prezentowała również zabiegi pielęgnacyjne klientkom i udzielała im prywatnych konsultacji. Po wojnie powróciła do Paryża i powiększyła swój salon. Od tamtej pory dzieliła życie między Europą, a Stanami i sukcesywnie rozwijała imperium.
W międzyczasie poznała Edwarda Williama Titusa. Z czasem zakochała się w nim i wzięli ślub. Titus jako jedyny potrafił dotrzymać jej kroku. Był jej doradcą. Helena wiele mu zawdzięczała, zwłaszcza w dziedzinie marketingu. Niestety mężem był fatalnym - zdradzał ją niemal od dnia ślubu. Rubinstein po każdej zdradzie kupowała sobie na pocieszenie kosztowne klejnoty. Po latach małżeństwo w końcu się rozpadło, a Helena poślubiła gruzińskiego księcia - Artchilego Gourielli-Tchkonia.
Nie ulega wątpliwości, że Helena Rubinstein była wizjonerką, kobietą obdarzoną odwagą, inteligencją i wolą osiągnięcia sukcesu. Wymyśliła niemal wszystko w dziedzinie nowoczesnej pielęgnacji oraz w sposobach jej promowania. Wiele trików reklamowych, które Madame zastosowała jako pierwsza, jest z powodzeniem wykorzystywanych aż do dnia dzisiejszego. Należy podkreślić, że na każdym kontynencie, na którym się pojawiała, towarzyszyła kobietom w ich dążeniach do emancypacji. Była doskonałą obserwatorką. Potrafiła bezbłędnie rozpoznać potrzeby potencjalnych klientek i wrócić z gotowym rozwiązaniem w postaci kosmetyku, czy masażu.
W chwili śmierci w 1965 r. jej majątek został wyceniony na 100 mln dolarów.
ZNAJDŹ W BIBLIOTECE:
Helena Rubinstein : kobieta, która wymyśliła piękno / Fitoussi M.
(1938 - 1982)
Halina Krüger-Syrokomska urodziła się w 1938 r. Rodziców straciła bardzo wcześnie. Zginęli podczas wrześniowego bombardowania Warszawy, gdy miała rok i cztery miesiące. Po tej tragedii trafiła do wujostwa, którzy adoptowali ją i otoczyli miłością. Byli ludźmi wykształconymi. Wuj był matematykiem, ciotka fizyczką. Zadbali o jej wykształcenie. Nie próbowali ograniczać jej zamiłowania do gór.
Zdobyła spektakularne uznanie od momentu wyjścia na szczyt, który dotychczas uchodził za przejście dla szaleńców. Mowa o Zamarłej Turni. Szczyt ten cieszył się złą sławą od czasu tragicznego wypadku, który miał miejsce w 1929 r. Siostry Skotnicówny wyruszyły na samotną wyprawę i nigdy nie wróciły do domu. Od tamtej pory żaden kobiecy zespół nie zdecydował się powtórzyć ich próby. Wyzwanie podjęła dopiero Halina Krüger-Syrokomska w 1960 r. Tak narodziła się jej środowiskowa legenda.
Niedługo potem poznała Wandę Rutkiewicz i wspólnie zaczęły wywierać naciski na Klub Wysokogórski, w celu umożliwienia kobietom reprezentowania Polski w sposób oficjalny w wyprawach zagranicznych. Ich starania przyniosły rezultat i wkrótce wyruszyły w Alpy. Następna była Norwegia. Tam pokonały jedną z najdłuższych dróg wspinaczkowych w Europie - wschodni filar Trollryggenu. W dalszej kolejności, tym razem z Anną Okopińską, Halina wyruszyła w góry Karakorum. To tam jako pierwsze Europejki, a zarazem pierwsze kobiety na świecie weszły na ośmiotysięcznik Gaszerbrum II.
Krüger-Syrokomska była wybitną polską taterniczką, himalaistką i alpinistką. Celem, który jej przyświecał było propagowanie alpinizmu kobiecego. Zadanie nie było łatwe, gdyż mężczyźni często traktowali kobiety na szlaku, jak dodatkowy bagaż. Jednak w tym zdominowanym przez mężczyzn sporcie zdołała utorować drogę na najwyższe szczyty świata innym kobietom, w tym również Wandzie Rutkiewicz. Mimo niekwestionowanych sukcesów nie zyskała wielkiej sławy. Zresztą wcale jej na tym nie zależało. Uważała wręcz, że publiczne opowiadanie o przeżyciach na szlaku i chwalenie się dokonaniami to nietakt.
Himalaistka była pełną pasji, niezwykle charyzmatyczną i wyrazistą postacią. We wspomnieniach znajomych utrwalił się obraz Haliny, która klnie jak szewc, pali fajkę i wprost emanuje radością życia. Miała pogodną naturę, czym przyciągała ludzi. Chętnie służyła pomocą. Jej pole widzenia nie ograniczało się jedynie do gór. Wierzyła, że poza zdobywaniem szczytów istnieje też inne życie i chciała z niego czerpać pełnymi garściami. W 1961 r. wyszła za Janusza Syrokomskiego. Gdy na świat przyszła ich córka Marianna z pomocą bliskich udawało jej się łączyć życie rodzinne i pasję.
Halina Krüger-Syrokomska zmarła w roku 1982 podczas kobiecej wyprawy na K2. Najprawdopodobniej przyczyną zgonu był obrzęk mózgu, wywołany chorobą wysokościową.
ZNAJDŹ W BIBLIOTECE:
Halina : dziś już nie ma takich kobiet : opowieść o himalaistce Halinie Krüger-Syrokomskiej / Kamińska A.
(1842 - 1910)
Maria Konopnicka urodziła się w 1842 r. w Suwałkach. Jej matka zmarła, gdy przyszła poetka miała zaledwie 12 lat. Wychowywał ją zatem ojciec, który był prawnikiem i miłośnikiem literatury. W domu panowała tradycja chrześcijańska i atmosfera żarliwego patriotyzmu, co miało niekwestionowany wpływ na jej dalsze życie i twórczość.
Maria zadebiutowała w 1870 r. w dzienniku “Kaliszanin”. Opublikowała wtedy wiersz “Zimowy poranek”, który został dobrze przyjęty. W roku 1876 “Tygodnik Ilustrowany” zamieścił cykl jej wierszy “W górach”. Twórczość Konopnickiej bardzo szybko zdobywała uznanie. Kilka lat później, w 1881 r. wydała pierwszy tomik poezji. Kolejne ukazywały się w latach 1883, 1886, a także 1896.
Na początku lat 80. XIX w. Maria zaczęła także pisać nowele, które poruszały ważne społecznie tematy. Wśród nich wyliczyć można między innymi “Mendel Gdański”, który stanowił odpowiedź poetki na falę antysemityzmu, która przetoczyła się w tym czasie przez ziemie polskie, “Dym”, czy “Naszą szkapę”.
Od 1884 r. Konopnicka zaczęła publikować utwory dla dzieci. Wyróżniał je fakt, że były pozbawione natrętnego dydaktyzmu. Zamiast tego w znacznie subtelniejszy sposób rozbudzały wrażliwość estetyczną młodych czytelników. Jednak szczególnie ważnym momentem dla jej twórczości był rok 1908, kiedy opublikowała “Rotę”. Utwór ten jest postrzegany jako punkt kulminacyjny jej aktywności, mającej na celu sprzeciw wobec germanizacji.
W 1862 r. wyszła za mąż. Z czasem jednak przestała się odnajdywać w roli gospodyni domowej. Sytuację komplikował dodatkowo fakt, iż mąż nie patrzył przychylnie na jej literackie poczynania. Gdy doszło do rozstania, zamieszkała z Marią Dulębianką - malarką, pisarką i feministką, którą wspierała w jej emancypacyjnych dążeniach.
Maria Konopnicka jest uznawana za najwybitniejszą poetkę okresu realizmu. Zasłynęła też jako nowelistka i pisarka dla dzieci. Jej teksty charakteryzowały się głębokim patriotyzmem. Wyrażały sprzeciw wobec niesprawiedliwości społecznej. Krytykowała ustrój, który niósł krzywdę i był źródłem cierpień. Realizowała się także jako krytyk literacki i publicystka. Współpracowała z pismem dla kobiet “Świt” oraz tygodnikiem “Bluszcz”.
Jednak Maria nie była ceniona przez wszystkich. Jej twórczość wzbudzała kontrowersje. Ostro krytykowały ją środowiska konserwatywne i katolickie. Z drugiej zaś strony sama Konopnicka nie była przykładną katoliczką. Wprawdzie do Boga odwoływała się w swoich dziełach często, ale instytucję Kościoła wielokrotnie krytykowała.
Maria Konopnicka zmarła w 1910 r. we Lwowie. Tam została pochowana. Jej pogrzeb, który zorganizowała Maria Dulębianka, przekształcił się w wielką manifestację patriotyczną. W uroczystości uczestniczyło blisko 50 tysięcy osób.
ZNAJDŹ W BIBLIOTECE:
Maria Konopnicka : rozwydrzona bezbożnica / Kienzler I.
BIBLIOGRAFIA:
1) Fitoussi M., Helena Rubinstein : kobieta, która wymyśliła piękno, Warszawa 2012;
2) Kamińska A., Halina : dziś już nie ma takich kobiet : opowieść o himalaistce Halinie Krüger-Syrokomskiej, Kraków 2019;
3) Kienzler I., Maria Konopnicka : rozwydrzona bezbożnica, Warszawa 2014;
4) Pietruszewski M., Maria Skłodowska Curie (Wielkie Biografie), Toruń 2012;
NETOGRAFIA:
1) Kowalczyk J.R., Maria Konopnicka, [online],
https://culture.pl/pl/tworca/maria-konopnicka [dostęp 5.03.2021];
2) Marek R., Maria Konopnicka Biografia, [online],
https://poezja.org/wz/Konopnicka_Maria/ [dostęp 5.03.2021];
3) Mikołajczuk M., Biografia Haliny Krüger-Syrokomskiej uhonorowana Nagrodą Literacką Zakopanego, [online]
https://www.polskieradio.pl/7/173/Artykul/2566909,Biografia-Haliny-Kr%C3%BCgerSyrokomskiej-uhonorowana-Nagroda-Literacka-Zakopanego [dostęp 4.03.2021];
4) Przepiórka G., Halina wraca z gór – wywiad z Anną Kamińską, [online]
https://lubimyczytac.pl/rozmowy/12162/halina-wraca-z-gor-wywiad-z-anna-kaminska [dostęp 4.03.2021]
ŹRÓDŁO ZDJĘĆ:
Maria Skłodowska-Curie:
Autor nieznany
Domena Publiczna
Helena Rubinstein:
Autor - George Grantham Bain Collection (Library of Congress)
Domena Publiczna
Halina Krüger-Syrokomska:
"fot. Archiwum rodzinne Janusza Syrokomskiego i Marianny Syrokomskiej-Kanteckiej" - podpis zdjęcia zlecony przez osobę, która wyraziła zgodę na publikację
Maria Konopnicka:
Zdjęcie znalezione na https://balwochwalnia.pl/2018/06/28/kartoteka-maria-konopnicka/
Magdalena Krawczyk