Klub Poszukiwaczy Historii Niepołomic

Kwietniowe spotkanie Klubu Poszukiwaczy Historii Niepołomic (20.04) odbyło się po raz kolejny w nietypowej scenerii. Mianowicie zarówno Biblioteka jak i uczestnicy naszego Klubu zostali zaproszeni przez pana Stanisława Dąbrosia do siedziby OSP w Niepołomicach. Wśród zgromadzonych gości byli również obecni przewodniczący Rady Miejskiej Marek Ciastoń oraz ksiądz prałat Stanisław Mika, a pięknym marszem przywitała nas oczywiście Orkiestra „Lira”. Stanisław Dąbroś, wieloletni prezes OSP oraz od 50 lat członek orkiestry podzielił się swoimi  wspomnieniami, pokazał zgromadzonym stare fotografie, a także opowiedział w kilku słowach o obecnej działalności straży i orkiestry.

Pierwszą organizacją świecką na terenie Niepołomic była Straż Pożarna. Jej powstanie wsparł ksiądz kanonik Antoni Wróbel mimo nieprzychylności władz miasta. Ochotnicza Straż Pożarna w Niepołomicach powstała jak tradycja podaje w 1890 r. Jej założycielem był Aleksander Kasperowski - późniejszy wieloletni naczelnik. Około 50 % członków OSP było z zawodu rzemieślnikami. Jak podaje tradycja w szeregi strażaków wstępowało się poprzez osoby wprowadzające. 

Początki Orkiestry Dętej przy Ochotniczej Straży Pożarnej nie są do końca ustalone. 

W świetle dokumentów można stwierdzić, że Orkiestra Strażacka w Niepołomicach mogła istnieć już w 1910 r. Świadczy o tym wpis w Pamiątkowej Księdze sypania Kopca Grunwaldzkiego w Niepołomicach, gdzie pod datą maj 1910, jest napisane – „W niedzielę przygrywała sypiącym Kopiec Orkiestra Straży Pożarnej za zezwoleniem naczelnika Antoniego Siwka”.

Natomiast na podstawie zachowanych dokumentów oraz opierając się na wspomnieniach starszych członków Straży Pożarnej rok 1923 uznaje się jako początek istnienia Orkiestry. Inicjatywę jej utworzenia przypisuje się założycielowi OSP - Aleksandrowi Kasperowskiemu. Wcześniej istniały zespoły, składające się głownie z samouków, porozrzucane po okolicznych wioskach.  

Zespół z pewnością nie mógłby funkcjonować, gdyby nie Franciszek Kwaśny, mieszkaniec Niepołomic, który w 1920 roku wrócił z Ameryki w rodzinne strony. Młody człowiek posiadał umiejętność gry na instrumentach dętych i dysponował dużą kwotą pieniędzy. Zaraz po powrocie wstąpił również w szeregi OSP. 
Prawdopodobnie wówczas Aleksander Kasperowski widząc potrzebę utworzenia orkiestry, która miała uświetniać uroczystości strażackie, zaproponował Franciszkowi Kwaśnemu zakup instrumentów, który przyjął propozycję i ufundował kilka z nich.
Wieść o tym szybko się rozeszła. Pojawiła się szansa dla tych, którzy umieli grać, a nie było ich stać na własne instrumenty oraz dla tych, którzy chcieli dopiero zdobyć te umiejętności. Zebrała się grupa miłośników muzyki, którzy stali się zalążkiem orkiestry. „Przecież grać w orkiestrze to honor i zaszczyt dla niejednego”. 

Prawdopodobny pierwszy skład orkiestry dętej z 1928 r. 
•    Dębosz Michał (klarnet)
•    Durek Franciszek (flet)
•    Eliasz Władysław (bęben)
•    Fiema Stefan (kornet)
•    Gaweł Jan (klarnet)
•    Jaskólski Władysław (czynele)
•    Kwaśny Franciszek (trąbka)
•    Malinowski Antoni (klarnet)
•    Pater Karol (kornet)
•    Pilch Jan (alt)
•    Rerutkiewicz Antoni (tenor)    
•    Sokołowski Franciszek (kornet)
•    Sokołowski Jan ( bas)
•    Sit Aleksander (flet)
•    Ślusarczyk Karol (tenor)
•    Ślusarczyk Piotr (alt)
•    Ślusarczyk Wojciech (bas)
•    Toroń Franciszek (klarnet)
•    Trzos Karol (trąbka)
•    Urych Karol (trąbka)
•    Wywiał Stanisław (trąbka)
•    Waśniowski Jan (trąbka)
•    Wójcik Władysław (Klarnet)

Członkowie orkiestry spotykali się w sali Remizy strażackiej przy Placu Zwycięstwa, gdzie doskonalili sztukę gry, a bardziej biegli muzycy dzielili się z nowicjuszami swoimi umiejętnościami. Spośród siebie wybrali Wojciecha Ślusarczyka, który podjął się prowadzenia orkiestry. 

Od 1928 r. funkcję dyrygenta i nauczyciela przejmuje organista miejscowej parafii Czesław Cebula. Pod jego kierownictwem orkiestra wystąpiła po raz pierwszy na uroczystości poświęcenia sztandaru OSP oraz motopompy  w 1929 r. 

W kolejnych latach działalności niepołomicka Orkiestra Strażacka mogła liczyć także na wsparcie ówczesnego burmistrza Andrzeja Wimmera, który fundował instrumenty, mundury i udzielał gościny orkiestrze w budynku Magistratu.

Od 1930 r. do 1939 r. dyrygentem Orkiestry był Anastazy Bogusławski, oficer Wojska Polskiego. Dzięki jego umiejętnościom muzycznym, dydaktycznym i organizacyjnym orkiestra bardzo się rozwinęła i przed wybuchem II wojny światowej liczyła 40 osób. 

Orkiestra od zawsze była wizytówką miasta, w 1933 r., kiedy w Bochni urządzono obchody 600-lecia wstąpienia na tron Króla Kazimierza Wielkiego delegację miasta Niepołomice, na której czele stał ówczesny wiceburmistrz dr Tadeusz Zieja, stanowiła OSP z „wozem rekwizytowym” i orkiestrą strażacką.

Okupacja przerwała działalność orkiestry. Część instrumentów przechowywana była w Magistracie, pozostałe natomiast, członkowie orkiestry zabrali do domów i przechowali je przez cały okres okupacji. 

Dzięki staraniom Stefana Fiemy (jednego z członków orkiestry) mieszkańcy Niepołomic mogli usłyszeć swoją orkiestrę w maju 1945 r. 

Po wojnie, w 1946 r. kierownictwo orkiestry obejmuje Edward Ozga. Próby odbywają się w Remizie strażackiej przy Placu Zwycięstwa, następnie w Zamku, a później w nowej Remizie przy ul. Grunwaldzkiej.

Odtwarzając historię orkiestry „Lira” nie sposób pominąć osobę pana Mariana Dumieńskiego ps. Dziadek, który był dusza zespołu od 1945 r. kiedy to przybył do miejscowej braci strażackiej.

W latach 60-tych Orkiestra przeżywa trudny okres. Zmniejsza się liczba członków, coraz mniej młodzieży garnie się do nauki gry. Stare wysłużone instrumenty nie spełniają już wymagań osób pozostałych w orkiestrze. Z pomocą finansową przychodzi wówczas ksiądz proboszcz Andrzej Fidelus, który funduje nowe instrumenty. Pomaga również Wojewódzki Związek Straży Pożarnej w Krakowie. W tym czasie naukę gry na instrumentach dla przyszłych członków Orkiestry prowadził Władysław Wójcik (ur. 1889 r. w Szarowie), który już po I wojnie światowej grał w Orkiestrze Kolejowej. Przez jego ręce przewinęło się kilka pokoleń muzyków. Bardzo ciepło wspominali pana Władysława obecni na spotkaniu jego uczniowie m.in. wnuk - Jan Szewczyk oraz Józef Sądel - członkowie Orkiestry. 

W latach 70-tych opiekę nad orkiestrą przejmuje Miejski Dom Kultury, zapewniając wszechstronną pomoc. Dla ówczesnego dyrektora, Piotra Wariana zarówno Straż, jak i Orkiestra „Lira” byli partnerami, których bardzo cenił. 

Próbowano wówczas przekształcić ją w Orkiestrę Miejską. Świadczy o tym fakt ufundowania stosownych mundurów. Pomysł ten nie spodobał się ani mieszkańcom Niepołomic, ani OSP. 

Od 1982 r. dyrygentem orkiestry został Józef Wandas. Początkowo pracował z niewielką grupą osób (15), którą systematycznie powiększał o nowych adeptów sztuki muzycznej. 
Z inicjatywy Miejskiego Domu Kultury orkiestra corocznie uczestniczyła w Wojewódzkim Festiwalu Amatorskich Orkiestr Dętych. 

Po 1990 r. sprawa orkiestr działających przy gminnych OSP znalazła nowe rozwiązanie. Burmistrz Stanisław Kracik zaproponował połączenie mających trudności zespołów w jedną orkiestrę gminną. Propozycja została przyjęta, ale ponieważ członkowie połączonych orkiestr byli strażakami, Orkiestra Miasta i Gminy zachowała swój strażacki charakter. Od lat 80-tych orkiestra nosi nazwę „LIRA” i jest Strażacką Reprezentacyjną Orkiestrą Dętą Miasta i Gminy Niepołomice. Obecnie Orkiestra ma charakter bardziej nowoczesny. Zmienił się jej repertuar, a w składzie pojawił się wokalista.

Orkiestra przez lata muzykowania łączyła ludzi, którzy swymi talentami i umiejętnościami pragnęli służyć Niepołomicom. Byli i są obecni na wszystkich uroczystościach jakie odbywają się w naszym mieście, zarówno państwowych jaki i kościelnych. W latach komunizmu był to dowód odwagi i potwierdzenie wiary. Organizuje również koncerty dla mieszkańców.

W nowych korzystnych warunkach szybko nastąpił rozwój orkiestry. Wstępują do niej młode osoby. Duże znaczenie ma fakt, że dziś członkowie zespołu mają również wykształcenie muzyczne. Orkiestra występuje często poza granicami gminy.

Obecny skład Orkiestry „Lira”:
•    Majerski Antoni (kapelmistrz)
•    Karcz Agnieszka
•    Lipińska Magda (flet)
•    Hoffman Mariusz (klarnet)
•    Ostrowska Wiola (klarnet)
•    Jaworski Stanisław (klarnet)
•    Miarka Magdalena (klarnet)
•    Zielińska Ola (klarnet)
•    Brzegowy Małgorzata (klarnet)
•    Sosnal Albert (saksofon altowy)
•    Ojczyk Albert (saksofon altowy)
•    Donatowicz Karolina (saksofon altowy)
•    Niewiadomska Natalia (saksofon altowy)
•    Mleko Barbara (saksofon altowy)
•    Dubas Dominik (saksofon tenorowy)
•    Matoga Michał (saksofon tenorowy)
•    Czaplak Łukasz (saksofon tenorowy)
•    Hatlaś Krzysztof (kornet)
•    Sądel Józef (kornet)
•    Szewczyk Stanisław (kornet)
•    Ojczyk Stanisław (kornet)
•    Krzysztofek Dominika (kornet)
•    Czaplak Dawid (trąbka)
•    Matoga Mirek (tenor)
•    Kumor Paweł (tenor)
•    Rys Krzysztof (baryton)
•    Szewczyk Jan (baryton)
•    Czaplak Jacek (tuba)
•    Szkółka Adrian (tuba)
•    Kwiecińska Gabriela (puzon)
•    Dąbroś Stanisław (perkusja)
•    Foszczyński Jacek (perkusja)
•    Wicher Piotr (klarnet)
•    Ślusarczyk Piotr (puzon)
 
Źródło:
•    Tadeusz Jasonek „Kronika Ochotniczej Straży Pożarnej w Niepołomicach 1890-1990”, Niepołomice, 1990 r.
•    Mieczysława Ptak „65 lat Orkiestry Dętej „Lira” w Niepołomicach”
•    Tadeusz Jasonek „75-lecie Orkiestry Dętej „Lira”, Niepołomice, 1998 r.
•    Tadeusz Jasonek „120 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Niepołomicach i 100 lecie jej orkiestry”, Niepołomice, 2010 r.