Wokół współczesnej literatury dziecięcej i młodzieżowej

22 listopada 2022 roku o godzinie 18.00 w Bibliotece Publicznej im. Tadeusza Biernata w Niepołomicach odbyła się prelekcja dr Katarzyny Slany, badaczki współczesnej literatury dziecięcej i młodzieżowej.

Wykład zatytułowany "Wojenne tematy we współczesnej literaturze dziecięcej" zainicjował nowy projekt czytelniczy niepołomickiej Biblioteki mający na celu promowanie wysokoartystycznej książki dziecięcej. Mowa tu o literaturze powstającej po 2000 roku, polskiej i zagranicznej, którą cechuje ambitna tematyka dotykająca newralgicznych problemów, znamiennych dla czasów, w których żyjemy. Utwory te możemy nazywać arcydziełami, są bowiem niczym dzieła sztuki, zarówno pod względem językowym jak i ilustracyjnym. Warto, aby dorosły jako przewodnik lektury znał jak najwięcej oryginalnych, wartościowych, niezwykłych książek dla dzieci. Dzięki nim pomaga dziecku od najmłodszych lat budować symboliczną bibliotekę, która na zawsze pozostanie w dziecięcej pamięci. Książki z biblioteki dzieciństwa nazywamy „antropologicznie wrażliwymi”, gdyż są jak bliscy nam ludzie, wpływają na nasze wybory, cementują wartości, czynią nas wrażliwymi i uważnymi na świat w skali makro i mikro.

Celem naszych cyklicznych spotkań będzie uwrażliwienie dzieci oraz dorosłych na piękno i mądrość nowoczesnej literatury dziecięcej. Pierwsze spotkanie, dotyczące motywów wojennych, obejmowało tematykę Holocaustu, II wojny światowej, wojen współczesnych oraz uchodźctwa. Omówione zostały utwory różnorodne pod względem gatunkowym, zarówno te bliższe literaturze faktu, proste fabularnie, choćby seria wydawnictwa Literatura „Wojny dorosłych – historie dzieci”, jak i nowatorskie, postmodernistyczne przypowieści poruszające wojenną tematykę w sposób symboliczny, metaforyczny, uniwersalny.

Warto wspomnieć tu takie tytuły jak: "Pamiętnik Blumki" Iwony Chmielewskiej oraz "Dym" Joanny Concejo (picturebooki wizualne obejmujące topikę postpamięci, metonimie śladu i braku zakodowane w sferze słowa i obrazu), "Antosia w bezkresie" Marcina Szczygielskiego czy "Kotka Brygidy" Joanny Rudniańskiej (panoramiczne i wnikliwe powieści historyczne napisane z punktu widzenia dziecka), "Powieki" Michała Rusinka (picturebook katarktyczny) lub "Hania i Hania" Rudniańskiej (postmodernistyczna antybaśń), "Otto. Autobiografia pluszowego misia" Tomiego Ungerera oraz "Rutka" Joanny Fabickiej (opowieści fantazmatyczne i impresjonistyczne o transmisji pamięci poprzez rzeczy i artefakty wspomnieniowe), a także pozycje metaforyzujące wojny współczesne i uniwersalizujące doświadczenia dzieci w unikatowych obrazach, skąpych frazach, subtelnych impresjach, eufemizmach wizualnych, czasami operujące tylko ilustracją, którą trzeba interpretować. Warto tu wymienić znaczące pozycje literackie: "Wędrówka Nabu" Jarosława Mikołajewskiego i "Dom nr 5" Justyny Bednarek (utwory pacyfistyczne, manifestujące topikę wojenną, zadające pytania o naturę ludzką, odwołujące się do humanizmu), "Migranci" Issa Watanabe, "Przybysz" Shauna Tana, "Bajka o wojnie" Rudniańskiej (picturebooki alegoryczne portretujące peregrynacje ludzi w poszukiwaniu przestrzeni wolności i duchowego spokoju. Świata, w którym, jak mówi Nabu, bohaterka książki Mikołajewskiego „domy nie płoną” (WN, s. 15).

Cała gama książek zaprezentowanych podczas prelekcji zawarta jest w prezentacji audiowizualnej, opatrzonej komentarzami, dostępnej w niepołomickiej Bibliotece. Reasumując należy podkreślić, że nowoczesne książki o tematyce wojennej dla dzieci zachęcają do namysłu i empatycznej interpretacji. Otwierają one odbiorcę na refleksję o naszej tożsamości i punktują ludzką potrzebę godnego życia poza grozą wojny. 

Dr Katarzyna Slany