poniedziałek, 02 grudnia 2019 r.
„Wolność – odwieczne pragnienie człowieka” to temat ostatniego w tym roku spotkania Klubu Czytelnika, które odbyło się 26 listopada.
Problem wolności w literaturze jest obecny tak dawno, jak sama literatura. O wolności duchowej, narodowej, wewnętrznej napisano już bardzo wiele dzieł literackich, stworzono wiele filmów, namalowano mnóstwo obrazów. Wolność jest wartością, jakiej człowiek najbardziej pragnie przez całe życie. Początek dyskusji Klubowiczki poświęciły rozważaniom o drogach do wolności przedstawionych w literaturze patriotycznej, z którą zapoznały się jeszcze na lekcjach języka polskiego. Literatura i historia problem wolności poruszały od zawsze. Czytelniczki stwierdziły, że postacie literackie rzucane w wir historii, układów społecznych, obnażały prawdę o sobie poprzez umiejętność decydowania o sobie samych. Ich wolność polegała na byciu wiernym sobie, swoim ideałom, wartościom, swojemu człowieczeństwu. Czy człowiek może być wolny? O tym dyskutowali już filozofowie w różnych epokach. Pascal pisał, że człowiek jest tylko najsłabszą trzciną w przyrodzie, która zależy od niepojętej materii i absolutu. Epiklet stwierdził, że żaden człowiek zły nie jest wolny. Kant dodał, że wolność jest postepowaniem wg kodeksu etycznego. Moralność daje spokój równoznaczny z wolnością. Najbardziej bliskie dla naszych Klubowiczek, stały się poglądy czołowego filozofa egzystencjalizmu, Sorena Kierkegaarda. Mówił on, że człowiek wolny, to człowiek rozumny, myślący, umiejący znaleźć odpowiedni dystans do wszystkiego, co nas otacza.
Czytelniczki zastanawiały się również nad motywem wolności m. in. w dziełach Diderota i Szekspira. Ten pierwszy twierdził, że człowiek ma z góry ustalony los, a jego wyborami kieruje przeznaczenie. Szekspir pisał, że choć człowiek jest sterowany przez własne namiętności, to tak naprawdę sam wybiera czyny, które popełni. Gombrowicz przekonywał, że człowiek może jedynie decydować, jaką maskę chce założyć, a która do niego nie pasuje. Kafka prezentował swoich bohaterów literackich, jako ludzi bezbronnych, uwikłanych w schematy, konwenanse, od których nie może się wyzwolić.
Nasze rozmowy objęły również kwestię niezgody pisarza, artysty na świat, politykę, ustrój. Tu wykorzystałyśmy książkę pt. „Jadąc do Babadag” Andrzeja Stasiuka. Dywagacje na temat wyjazdu na Zachód- symbol wolności i dobrobytu- kończą się dla niego wyjazdem na Wschód. Naprzeciw słowa wolność postawiono mu słowo paszport – w latach 80-tych utożsamiany z wolnością. Stasiuk był wyczulony na kwestię wolności indywidualnej. Do głowy mu nie przyszło, aby w ogóle starać się o ten dokument. Paszport nie pasował mu do pojęcia „wolności”. Przy okazji Czytelniczki wspomniały o ważnym aspekcie, o wolności słowa w literaturze. Podkreśliły, że prawdziwa i jedyna sensowna wolność literatury, to prawo wyboru tematów i sposobów ich przedstawiania tak, jak chce tego pisarz, a nie rewizorzy rzeczywistości. Klubowiczki uznały, że człowiek, bohater literacki zależny jest od wielu czynników: od tradycji, religii, od ludzi, wśród których żyje. Jest determinowany poprzez historię i miejsce, w jakim funkcjonuje oraz przez sytuację społeczno-ekonomiczną. Aby się wyzwolić, musi wciąż podejmować walkę o własne ideały, o wartości, które wyznaje. Ta walka staje się dążeniem do wolności, daje nadzieję i wiarę w lepszą przyszłość. Wolność w końcu to świadomość wszystkich ograniczeń i ich akceptacja. Nasze literackie dyskusje zakończyły się wnioskiem, że jedną z największych zbrodni człowieka jest ograniczenie wolności drugiej osobie. Wolter pisał: ” Nie zgadzam się z tobą, lecz zawsze będę bronił twego prawa do własnych poglądów”. I to jest właśnie prawdziwa wolność.
Wszystkim zainteresowanym problemem wolności w literaturze na różnych płaszczyznach, proponujemy zestaw ciekawych książek:
- Olga Tokarczuk "Księgi Jakubowe"
- Jon Krakauer "Wszystko za życie"
- Angelika Kuźniak "Papusza"
- Deborah Feldman "Unorthodox"
- Jonatan Franzen "Wolność"
- Szymon Opryszek "Wyhoduj sobie wolność"
- Hulya Kalkan "Chciałam być tylko wolna"
- Solomon Northup "Zniewolony"
- Meriam Raheim "Wyrwana z syryjskiego piekła"
- Suki Kim "Pozdrowienia z Korei"
- Cezary Łazarewicz "Żeby nie było śladów"