Szaleństwo i obłęd w literaturze.

„Szaleństwo i obłęd w literaturze” - pod takim hasłem odbyło się (22.10.2019 r.) październikowe spotkanie KLUBU CZYTELNIKA.

Powyższy temat stał się inspiracją do dyskusji dla Klubowiczek zainteresowanych proponowanymi przez literaturę i sztukę portretami psychologicznymi postaci szaleńców, a także historią, życiem społecznym i problemami związanymi z odrzuceniem, wyobcowaniem. Postawił przed naszymi Czytelniczkami wiele wymagań, zmusił je do zagłębienia się, choć trochę w historię ludzkiego szaleństwa. Podczas rozmowy Klubowiczki podkreśliły fakt, że nie można jednoznacznie zdefiniować pojęcia szaleństwa, gdyż szalony jest szalonym tylko w obrębie pewnej rzeczywistości i w relacji ze społecznością. Przestrzeń szaleńca nie istnieje tylko w nim samym, lecz między nim, a drugim człowiekiem i między światem. Zmieniał się przez wieki sposób reakcji względem szaleńców. A dlaczego? Dzieje się tak, gdyż nasze postrzeganie inności, odmienności i stosunek do nich ewoluuje wraz ze sposobem pojmowania świata, oceniania, co jest dobre, a co złe. Dlatego czasy charakteryzujące się racjonalizmem starały się obłąkanych oddzielać od reszty społeczeństwa. Inne epoki np. romantyzm, modernizm uwielbiały szaleńców, których utożsamiano z kreatywnością, bogactwem duchowym i emocjonalnym stosunkiem do rzeczywistości. Twórcy dzieł literackich, malarskich i filmowych często decydowali się na zamieszczenie w swoich utworach kreacji bohaterów szalonych. Klubowiczki przedstawiły w swojej dyskusji całą plejadę szaleńców w literaturze dawnej oraz współczesnej: Hamlet, Makbet, Werter, Raskolnikow, Humbert i wielu innych.

Osobnym zagadnieniem była postać szaleństwa, jako wizji świata. Tu Czytelniczki przypomniały opowiadania Edgara Allana Poego. Jego ulubionymi bohaterami byli neurotycy zmorzeni chorobą, uzależnieni od alkoholu i narkotyków, mordercy, wariaci. Świat „Opowieści” przypomina wizje człowieka chorego umysłowo, który nie panuje nad sobą. Cały świat jest szalony w „Mistrzu i Małgorzacie” Bułhakowa. Tu w realiach radzieckich, szaleństwem może być wszystko. Tylko dom wariatów jest miejscem, gdzie można normalnie żyć….

Przykładem szalonej i zarazem nietuzinkowej postaci jest Kłoska, jedna z bohaterek książki pt. „Prawiek i inne czasy” Olgi Tokarczuk.  Obłęd Kłoski ukazany jest specyficznie: kobieta przybywa do Prawieku - funkcjonującego w czasie i przestrzeni mikrokosmosu, arkadyjskiej krainy, która posiada swój koniec i początek. Niebezpieczna i tajemnicza bohaterka wzbudza lęk wśród tamtejszych mieszkańców. Kłoska doświadcza pomieszania zmysłów po urodzeniu martwego dziecka. Towarzyszą jej wizje i halucynacje. 

Literatura udowodniła, iż pod przykrywką zwyczajnej na pozór choroby umysłowej, kryją się wyjątkowe osobowości, z których każda żyje na pograniczu dwóch światów i w inny sposób utożsamia się ze swoją niezwykłością. Czy geniusz wiąże się z szaleństwem?  Tak, na pewno! Czytelniczki o problemie szaleństwa wśród wybitnych ludzi, dzieliły się własnymi uwagami na podstawie przeczytanych książek biograficznych.

Życiorysy słynnych twórców pokazują, że cierpieli oni często na depresję i na schizofrenię. Lista ludzi dotkniętych chorobą dwubiegunową afektywną jest długa. Cierpieli na nią: Krzysztof Kolumb, Mozart, Jimi Hendrix, Ernest Hemingway, Marylin Monroe, Virginia Woolf, Sylvia Plath, Vincent van Gogh, Munch, Kubin, Nietzsche, Kant, Hegel, Rafał Wojaczek., Jerzy Kosiński, Stanisław Witkiewicz, Olga Boznańska. Wielu z nich popełniło samobójstwo.  Inni poddali się terapii. Odzyskali spokój, ale utracili cząstkę talentu twórczego, jak chociażby poeta Rainer Maria Rilke. Dziś na podstawie najnowszych badań w dziedzinie psychiatrii, wnikliwej analizy biografii ludzi wybitnych, wiemy już, że kreatywność i geniusz bardzo często wiążą się z szaleństwem.  Wszystkim Państwu polecamy ciekawe książki, na podstawie, których prowadziłyśmy nasze rozważania:
1. Kern Kesey "Lot nad kukułczym gniazdem"
2. Patrick Suskind "Pachnidło"
3. William Wharton "Ptasiek"
4. Vladimir Nabokov "Lolita"
5. Olga Tokarczuk "Prawiek i inne czasy"
6. Paulo Coelho "Weronika postanawia umrzeć"
7. Sylvia Plath "Szklany klosz"
8. Walter Isaacson "Steve Jobs"
9. Sylvia Naser Piękny umysł
10. Mira Marcinów "Historia polskiego szaleństwa"
11. Ken Steel "Dzień, w którym umilkły głosy"
12. Anna Edwards "Vivien Leigh"